ایمپلنت دندان روش بسیار مناسبی برای جایگزین کردن دندان از دست رفته است. طی چند سال گذشته مواد و تکنیک های مورد استفاده در ایمپلنت دندان پیشرفت قابل توجهی کرده است و مزایای ایمپلنت های دندانی نیز غیرقابل انکار هستند. تکنولوژی کاشت ایمپلنت نیاز به استخوان فک مستحکم با تراکم کافی دارد. به همین علت در شرایطی که استخوان فرد تحلیل رفته باشد یا تراکم کافی نداشته باشد و یا ارتفاع آن برای کاشت پایه ایمپلنت مناسب نباشد؛ معمولا از پودر استخوان برای پیوند استخوان فک استفاده می شود. آمارها نشان می‌دهد تقریبا نیمی از افرادی که کاشت ایمپلنت انجام داده اند نیاز به پیوند استخوان داشتند. پودر استخوان انواع مختلفی دارد که انتخاب آن بسته به نظر بیمار و پیچیدگی نقص استخوان فک توسط پزشک در کلینیک دندان تعیین می شود.
اتوگرفت، پودر استخوانی است که از ناحیه دیگری از بدن خود بیمار - معمولا استخوان کرست ایلیاک- برداشته شده و در ناحیه مورد نظر با پیچ و غشاهای مناسب کاشته می شود. چون این استخوان حاوی سلولهای بدن خود بیمار است و هیچ ریسکی مخصوصاً ریسک انتقال بیماری های دیگر هنگام پیوند وجود نخواهد داشت، بهترین نوع پیوند استخوان است. اما مشکل اینجاست که برای برداشتن استخوان از بدن خود فرد باید عمل جراحی ثانویه انجام شود که ممکن است برای بیمار خوشایند نباشد. نواحی از بدن که برای گرفتن استخوان مناسب هستند شامل چانه و ستیغ خاصره می شوند.
اتوگرافت به چند دلیل مهم به عنوان استاندارد طلایی پیوند استخوان شناخته می شود:
1. استخوان خود بیمار در اتوگرافت مورد استفاده قرار می گیرد که تضمین می کند استخوان استریل و سازگاری زیستی مناسبی دارد و به راحتی به استخوان فک جوش میخورد.
2. استخوان اتو ژنوس موجب می شود روش طراحی میکروسکوپی به طور کامل با بدن فرد منطبق شود.
آلوگرافت به عنوان بافتی که از فرد دیگری گرفته شده و در بدن فرد بیمار کاشته می شود؛ تعریف می شود. پودر استخوان آلوگرافت برای پیوند استخوان فک نیز ماده ای است که از یک دهنده گرفته شده و زمانی که سلامت آن تایید شد و با بدن بیمار نیز سازگار بود؛ با استخوان فک پیوند زده میشود. مزیت استفاده از آلوگرافت این است که در بانک استخوانی همواره در دسترس است و نیازی به انجام عمل جراحی ثانویه روی بدن فرد نمی باشد. اما در این روش احتمالا بدن میزبان واکنش‌های سیستم ایمنی را نسبت به گرافت تازه نشان می دهد. در این مواقع باید سلول ها برداشته شود تا واکنش سیستم ایمنی بدن میزبان کاهش یابد. آلوگرافت ها را می توان بر اساس آناتومی، روشهای فرآوری و استریلیزاسیون دسته بندی کرد. خواص مکانیکی آلوگرافت مانند هدایت استخوان و تحریک استخوان به طور قابل توجهی به روش فرآوری آلو گرافت بستگی دارد.
آلوگرافت معمولاً از استخوان فرد متوفی که در بانک استخوانی موجود است گرفته شده و فرآوری های خاصی روی آن انجام می شود تا آلودگی های آن از بین رفته و واکنش های سیستم ایمنی در بدن میزبان ایجاد نکند. البته خطر انتقال بیماری همچنان وجود دارد. برای پیوند استخوان، به ندرت از استخوان تازه استفاده می شود. به جای آن پودر استخوان خشک فریز شده به کار می رود. مواد آلوگرافت نسبت به استخوان اتوگرافت سریعتر جذب می شوند و معمولا به عنوان چهارچوبی که استخوان خود فرد در آن رشد کند؛ مورد استفاده قرار می گیرند.
زنو گرافت ها، نوعی از پودر استخوان هستند که از منبع غیر انسانی مانند گاو گرفته شده و دارای دسته بندی مشخصی برای پیوند استخوان فک هستند. در حقیقت زنوگرفت، استخوانی است که از گونه ای دیگر مانند استخوان گاو گرفته شده و در بدن انسان کاشته می شود. درصد موفقیت استفاده از این نوع گرافت استخوانی به عنوان چارچوبی که به احیای استخوان فک کمک کنند و یا هنگامی که همراه با گرافت اتوژنوس مورد استفاده قرار می گیرد؛ بسیار بالاست. معمولاً واکنش های سیستم ایمنی نسبت به زنوگرافت بیشتر از دو مورد دیگر مشاهده می شود به همین علت استفاده از مواد آلوگرافت در بدن انسان موثرتر و کاربرد آنها موفق تر است.
کلاژن گاو فرآوری شده از استخوان گاو برای تهیه پودر استخوان زنوگرفت، کاملاً زیست پذیر است و می توان آماده سازی های مربوط به پیوند استخوان فک را کاملاً روی آن انجام داد. کلاژن یک ماده انعطاف پذیر است که می توان آن را به صورت پودر در آورد البته روشهای آماده‌سازی مختلفی برای کلاژن گرافت استخوان وجود دارد.
گرافت آلوپلاستیک ممکن است است از جنس هیدروکسی اپاتیت که یک ماده معدنی طبیعی است که از شیشه زیست فعال تولید می شود. هیدروکسی اپاتیت یک گرافت استخوانی مصنوعی است که کاربرد آن به علت هدایت استخوان، سختی مناسب و سازگاری با استخوان انسان بسیار گسترده شده است. برخی از گرافت های استخوانی مصنوعی که از جنس کلسیمی هستند در مدت کوتاهی جذب بدن شده و موجب سریعتر شکسته شدن یا ترک برداشتن استخوان میشود.
استخوان مصنوعی می تواند از مواد سرامیکی مانند فسفاتهای کلسیم یا بیوگرافت سولفات کلسیم تشکیل شود که بسته به قابلیت حل آنها در محیط فیزیولوژیکی با بدن سازگار می شود. این مواد همراه با عوامل رشد و یون هایی مانند استرونتیوم یا مخلوط شدن با مغز استخوان برای افزایش فعالیت بیولوژیکی ترکیب می شوند. وجود عناصری مانند استرونتیوم می‌تواند تراکم مواد معدنی استخوان را بالاتر برده و تشکیل استئوبلاست را تسریع کنند. استفاده از استخوان مصنوعی که از هیدروکسی آپاتیت یا از مواد طبیعی دیگر که زیست پذیری داشته باشند و خواص آن ها از لحاظ مکانیکی شبیه استخوان انسان باشد نیز در پیوند استخوان فک پیش از کاشت ایمپلنت متداول است.
مواد گرفت آلوپلاستیک به صورت مصنوعی گرفته شده و یا از مواد طبیعی ساخته می شوند. مزیت اصلی گرافت استخوان آلوپلاستیک نداشتن خطر انتقال بیماری و واکنش زایی پایین در بدن انسان است. مواد گرفت آلوپلاستیک شامل هیدروکسی اپاتیت، فسفات های دی کلسیم و سرامیک های زیست فعال می باشد. از این مواد به عنوان پرکننده یا همراه با استخوان اتوژنوس برای ایجاد چهارچوب هدایت کننده رشد استخوان استفاده می شود. این مواد به شکل های قابل جذب و غیر قابل جذب در دسترس اند و اندازه تخلخل آنها نیز متفاوت است. پودر استخوان آلوپلاستیک که در سایزهای بزرگ استفاده می شود مصارف خاصی دارند که موجب میشود استخوان تا حد زیادی داخل آنها رشد کند.
یکی از فاکتورهای مهمی که باید هنگام انتخاب پودر استخوان مصنوعی مانند سرامیک های زیست تخریب پذیر، پلیمر های مصنوعی و طبیعی که در حال حاضر استفاده گسترده ای دارند؛ برای پیوند استخوان فک پیش از کاشت ایمپلنت در نظر گرفته شود سرعت تخریب آن ها است. چون رشد پودر استخوان مصنوعی هم از لحاظ عمل جراحی و هم از لحاظ بیولوژیکی کمی چالش برانگیز است و باید پیش از تخریب شدن ارتفاع مناسب را در استخوان فک ایجاد کند.
گرافت استخوان بر پایه سرامیک از موادی شامل فسفات کلسیم، سولفات کلسیم و Bio-OSS تشکیل می شوند که به طور مجزا یا در ترکیب با هم، با نام هایی مانند OsteoGraf, ProOsteon, OsteoSet برای پیوند استخوان فک مورد استفاده قرار می گیرند. استفاده از سرامیک هایی مانند فسفاتهای کلسیم یا همان هیدروکسی اپتات hydroxyapatite کلسیم می تواند هدایت استخوانی را انجام داده و با استخوان فک جوش بخورد. این مواد در دمای بالا می‌توانند اسکافولد مناسبی تشکیل داده و خاصیت شکنندگی دارند. سولفات کلسیم که به نام‌های پلاستر پاریس نیز شناخته می شود زیست سازگار و زیست فعال است و بعد از ۳۰ تا ۶۰ روز قابل جذب است. پس از تخریب یا فرسایش خواص مکانیکی آن به شدت افت پیدا می‌کند؛ به همین علت کاربرد ان در استخوان فک که بار زیادی را باید تحمل کند؛ جای سوال دارد. انواع مختلف آن شامل استئوست (Osteoset) می باشد که برای پر کردن نواقص استخوان فک پیش از کاشت ایمپلنت مورد استفاده قرار می گیرد. تقریباً طی ۶۰ روز شروع به فرسایش می کند. آلو ماتریکس Allomatrix نیز استئو ست دیگری است که با DBM ترکیب شده و می‌توان آن را تزریق کرد.
شیشه زیست فعال خواص بریتل و مدول بالایی دارد و این ماده در ترکیب با پلی متیل متاکریلات استفاده می شود تا سیمان استخوانی زیست فعال را تشکیل داده و معمولاً در ایمپلنت های فلزی به عنوان پوشش استفاده می شود تا لایه فسفات کلسیم کربنی شده با کمبود کلسیم را پوشش دهد و پیوند شیمیایی ایمپلنت به استخوان اطراف آن را بهبود بخشد. انواع مختلف فسفات های کلیسیم شامل فسفات تری کلسیم، هیدروکسی اپاتیت مصنوعی و هیدروکسی اپاتیت کورالین است که معمولاً به صورت پودر استخوان در دسترس است. این فسفات های کلسیم حاوی Bio-Oss هستند و استئو گرافت در هر دو محصول از هیدروکسی اپاتیت به صورت پودری استفاده می شود.
پرو استون محصول خاصی است که از مرجان های دریایی گرفته شده و از کربنات کلسیم به هیدروکسی آپاتیت کلسیم تبدیل شده است. مزیت این ماده این است که ساختار مرجان کاملا مشابه با استخوان بدن انسان به صورت اسفنجی است.
گرافت های استخوانی بر پایه پلیمر از پلیمرهای تخریب پذیر یا غیر تخریب پذیر به طور مجزا یا در ترکیب با مواد دیگر مانند پلیمر اسیدی پلی لاکتیک متخلخل برای پیوند استخوان پیش از کاشت ایمپلنت مورد استفاده قرار می گیرند. مواد گرافت استخوان برپایه پلیمر به سه دسته پلیمرهای طبیعی و پلیمرهای مصنوعی تقسیم می‌شوند که خود این ها می توانند از نوع تخریب پذیر یا غیر تخریب پذیر باشد.
هیلوس یک پلیمر طبیعی است که همان کامپوزیت سرامیک پلیمر حاوی فیبرهای کلاژن پوشیده شده با هیدروکسی اپاتیت است و معمولاً برای اسپاینال فیوژن مورد استفاده قرار می گیرد.
کورتوس یک محصول رزینی تزریقی است که کاربرد آن در نواحی از بدن است که فشار زیادی به آن وارد می شود.
پلیمرهای مصنوعی تخریب پذیر مانند پلیمرهای طبیعی توسط بدن جذب می شود. مزیت استفاده از آن در بدن انسان این است که بدن می تواند بدون باقیماندن ماده خارجی، خودش بهبود یابد.
پودر استخوان به سه روش هدایت استخوان، تحریک استخوان و جوش خوردن با استخوان پیش از کاشت ایمپلنت به کار می رود:
در روش هدایت استخوان، گرافت استخوانی به عنوان اسکافولد برای رشد استخوان جدید مورد استفاده قرار می گیرد در حقیقت گرافت استخوانی یک چارچوب را تشکیل می دهد که استخوان جدید باید در همان چارچوب تولید شده و رشد کند.
در روش تحریک استخوان، سلول های گرافت استخوانی، استئوبلاست ها را تحریک میکنند که شروع به رشد و تشکیل استخوان جدید کنند. در حقیقت گرافت استخوانی موجب تحریک تشکیل سلولهای استخوانی جدید و یکپارچه شدن آنها با گرافت استخوانی می شود.
در روش جوش خوردن با استخوان استئوبلاست های ضروری که از گرافت استخوانی، گرفته شده‌اند موجب رشد استخوان جدید و تشکیل استخوان فک می شود.
تحقیقات انجام گرفته نشان می دهد پودر استخوان اتولوگوس بهترین نتیجه پیوند استخوان را هم از لحاظ بهبود سریع تر و هم از لحاظ کیفیت دارا می باشد. در صورتی که پیوند استخوان با آلو گرافت کمترین درصد موفقیت را داشته است.
متداول ترین کاربرد پودرهای استخوان در ایمپلنت دندان است که برای ارتقاء کیفیت و تراکم استخوان فک در ناحیه ای که دندان از دست رفته به کار می رود. به طور کلی پودر استخوان برای پیوند استخوان فک و ترمیم نواقص آن مورد استفاده قرار می گیرد. برخی از انواع پودر استخوان نیز برای بهبود رشد استخوان و افزایش طول استخوان و یا جایگزین شدن با بخش هایی از استخوان که در اثر تصادف یا حمله تومور از بین رفته مورد استفاده قرار می گیرد. پس از پیوند استخوان گردش خون و خونرسانی به استخوان بهتر انجام گرفته و رشد آن را تحریک می کند. علاوه بر این پیوند پودر استخوان پیش از کاشت ایمپلنت موجب جوش خوردن اتصالات استخوان فک، ترمیم استخوان های شکسته و جایگزین شدن با استخوان تحلیل رفته و درمان تحلیل استخوان می شود.
نویسنده: کوثر حداد
