دندانپزشکی یکی از رشته‌های پزشکی بسیار حساس و البته دارای تجهیزات و ابزار بسیار کاربردی و ظریف است. طراحی و تولید این وسایل طیف گسترده‌ای از مهندسی پزشکی را در برمی‌گیرد. در این مقاله سعی داریم شما را با انواع تجهیزات دندانپزشکی، ابزار دندانپزشکی و کاربرد آنها آشنا کنیم.
اگر به مطب دندانپزشک مراجعه کرده باشید احتمالا صدای مته و دستگاه ساکشن را شنیده‌اید، انبرک‌های دندانپزشکی، آینه و قلاب‌ها تنها بخشی از ابزارهای دندانپزشکی را تشکیل می‌دهند که در این بخش به معرفی بسیاری از آنها می‌پردازیم.
ساکشن یکی از دستگاه‌هایی است که کاربرد عمومی‌تری نسبت به سایر ابزارهای دندانپزشکی دارد، در حقیقت کارکرد این دستگاه شبیه جاروبرقی است و آب و مایعات داخل دهان بیمار را در زمان معاینه و انجام خدمات دندانپزشکی تخلیه میکند. این دستگاه‌ها دارای قدرت مکش متفاوتی است برای مثال در عمل‌های جراحی مربوط به لثه و یا جراحی دندان عقل معمولا از ساکشن‌های قوی‌تری برای تخلیه کامل خون از دهان بیمار استفاده می‌شود.
این ابزار شاید یکی از عادی ترین لوازم دندانپزشکی باشد اما با این وجود ابزار مهمی است. آینه دهانی یک آینه کوچک است که دسته‌ای فلزی دارد. این ابزار دو کاربرد دارد: نخست این که دندانپزشک با استفاده از آن می‌تواند داخل تمام دهان را مشاهده کرده و می‌تواند به مشاهده قسمت‌هایی که پیچیدگی‌های فیزیکی دارد کمک کند. با استفاده از این آینه پیدا کردن پوسیدگی دندان و مشکلات احتمالی دیگر دهان راحت‌تر است که در صورت استفاده نکردن از این ابزار قابل شناسایی نیستند. ثانیاً این ابزار به دندانپزشک کمک میکند که بدون استفاده از دست، زبان شما را جابه‌جا کرده یا آن را به سمت داخل گونه‌های شما هدایت کند.
انبرک دندانپزشکی که به آن کاوشگر دندان نیز گفته می‌شود، یکی از ابزارهای دندانپزشکی است اما برای یافتن علائم پوسیدگی‌های دندانی یا بیماری‌های لثه مفید است. این ابزار یک دسته بلند و قلاب تیزی در سر آن دارد. این ابزار بیشتر برای یافتن کیست‌های بین دندانی و تراشیدن جرم‌ها و پلاک‌های روی دندان به کار برده می‌شود. اگر دندان شما پوسیدگی‌های قابل مشاهده داشته باشد، دندانپزشک ممکن است از نوک تیز این ابزار برای بررسی این حفره یا پوسیدگی استفاده کند. این ابزار شبیه ابزار قرون وسطایی است اما یک وسیله‌ی پیشگیرانه دندانپزشکی است.
در حالی که انبرک دندانپزشکی برای برداشتن جرم‌ها و پلاک‌های مختصر دندانی به کار برده می‌شود، اسکالر برای برداشتن جرم‌ها و پلاک‌های انباشته شده‌ی بزرگ‌تر به کاربرد دارد. بیشتر بیماران که به جرم‌گیری نیاز دارند، مشکلات شدیدتری در لثه دارند اما همه افراد درجاتی از انباشتگی جرم‌ها و پلاک‌ها را روی دندان خود دارند. زمانی که شما غذا می‌خورید و می‌آشامید، ذرات ریز مانند شکرها و اسیدها به دندان‌های شما می‌چسبند و باکتری‌ها ایجاد می‌شوند. این باکتری‌های برای دندان مضر بوده و باعث پوسیدگی دندان می‌شوند. با این که با مسواک کردن و کشیدن نخ دندان می‌توان برخی از این پلاک‌ها را تمیز کرد اما در برخی موارد برای پاک کردن جرم‌های روی دندان باید از این ابزار کمک گرفت. با کمک اسکالر می‌توان پلاک‌ها را تراشید و در حالی که این کار لزوماً راحت نیست اما از افتادن و از دست دادن دندان به دلیل پوسیدگی جلوگیری میکند.
این وسیله بدون شک یکی از ترسناکترین ابزارهای دندانپزشکی است و مطمئنا صدای آن را بارها در مطب دندانپزشکی شنیده‌اید. این نوع دریل‌ها معمولا با سرعت ۲۵۰ دور در دقیقه می‌چرخند و آب را داخل دهان شما می‌پاشند، پاشیدن آب هنگام کار با دریل به دلیل جلوگیری از آسیب رسیدن به مینای دندان هنگام تراشیدن آن است. قبل از انجام کار با دریل معمولا از داروهای بی‌حسی استفاده می‌شود بنابراین بعید به‌نظر می‌رسد که هنگام استفاده پزشک از دریل شما دردی احساس کنید.
تزریق داروی بی‌حسی به دندان‌ها توسط سرنگ تزریق انجام می‌گیرد. معمولا سوزن این نوع سرنگ‌ها از سرنگ‌های معمولی بلندتر است تا کار تزریق دقیق به نقطه دلخواه پزشک با تمرکز بیشتری صورت گیرد. نوع دیگری از سرنگ‌ها نیز وجود دارند که سرنگ‌های آب و هوا هستند، از این سرنگ‌ها معمولا در حین انجام خدمات دندانپزشکی استفاده می‌شود. سرنگی که مخصوص پاشیدن آب است، محیط دهان را از باقی‌مانده ضایعات دندانی تمیز میکند و سپس با سرنگ هوا محیط دندان خشک شده و برای عمل‌های جراحی توسط پزشک آماده می‌شود.
اگر شما نیاز به روکش‌های دندانی یا محافظ دهانی دارید، دندانپزشک ممکن است از قالب برای دندان‌های شما استفاده کند. این قالب‌ها ترسناک نیستند ولی به هر حال، فریم‌هایی هستند که با مواد نرم پر شده و در دهان بیمار قرار داده می‌شوند. زمانی که شما دهان خود را بسته و دندان‌ها را روی هم قرار می‌دهید، قالب شکل دندان شما را به خود می‌گیرد. مواد قالبگیری مزه و طعم خوبی ندارند اما پس از گذشت چند ثانیه قابل تحمل می‌شوند. حتی برخی از دندانپزشکان از اسانس‌ها یا خوشبوکننده‌های متنوعی برای کودکان استفاده می‌کنند.
این وسیله در واقع یک صندلی چرخان بدون پشتی است که پزشک روی آن می‌نشیند و قابلیت تنظیم ارتفاع نیز دارد، به این ترتیب دندانپزشک هنگام انجام خدمات دندانی بسیار راحت و با آزادی عمل می‌تواند به کارش ادامه دهد.
ابزار تری دندانپزشکی در شکل‌های مختلفی طراحی شده است که هرکدام برای بخشی از خدمات دندانپزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرد و شامل سینی‌های بهداشت دندان، سینی مخصوص عملیات دندانی و سینی مخصوص جراحی‌های دهان و دندان است.
پنس دندانپزشکی برای جابه‌جا کردن مواد و گاز به داخل و خارج از دهان استفاده می‌شود، این پنس‌ها انواع ساده و سرکج دارند که هرکدام دارای سایزبندی‌های متفاوت است.
پروپ دارای علائم خاصی است که میزان عمق پاکت‌های لثه را نشان می‌دهد، این نشانه‌ها شامل اندازه ۱ میلی‌متر، ۳ میلی‌متر و SRP هستند.
رول های دندانپزشکی دارای الیافی با قدرت جذب بسیار بالای مایعات هستند و تمیز کردن دهان و همچنین وسایل و تجهیزات دندانپزشکی با این وسایل صورت می‌گیرد.
این وسایل برای تخلیه مایعات و مواد از داخل دهان بیمار به دستگاه ساکشن وصل می‌شوند، HVE برای تخلیه حجم زیادی از مایع و مواد کاربرد دارد و دارای دو مدل منحنی و مستقیم است و LVE نیز برای تخلیه مقدار کم مایعات کاربرد دارد و دارای پلاستیک‌های قابل تعویض برای استفاده به صورت یکبار مصرف می‌باشد.
این وسیله برای پخش کردن آمالگام در عمل پرکردن دندان‌های پوسیده استفاده می‌شود.
از این ابزار برای تمیز کردن حاشیه داخلی و خارجی دندان از مواد اضافه استفاده می‌شود.
از این وسیله برای فشردن مواد آمالگام در حفره‌های دندانی استفاده می‌شود، سری این وسیله نرم و دایره‌ای شکل است و در سایزهای کوچک و بزرگ و به‌صورت یک‌طرفه و دوطرفه وجود دارد.
این وسیله نیز برای فشردن مواد آمالگام مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما مورد استفاده آن برای ترمیم و فشردن مواد در حفره‌های عمیق دندانی است، این وسیله برای استفاده در نواحی مرکزی و کناری دندان مناسب است و دارای دو سری صاف و دندانه‌دار است.
کاربرد برنیشر در صاف و صیقلی کردن آمالگام بعد از فشردن آن است، این وسیله دارای یک سری توپی شکل است و برای تمیز و مرتب کردن سطح آمالگام از آن استفاده می‌شود.
تی برنیشر برای صاف کردن سطح آمالگام بعد از تمیز کردن آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حقیقت تراشیدن‌های اولیه آمالگام روی دندان به وسیله این ابزار صورت می‌گیرد. این ابزار دارای یک فلز نرم است که یک سر آن توپی و سر دیگر آن پدالی شکل است.
نویسنده: کوثر حداد
